İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bakeyi, bugün İstanbul’da Avrupa üçlüsü (E3) grubu ülkeleri ve İran arasında Tahran’ın nükleer programına ilişkin yapılacak toplantının, E3 ülkelerinin tutumlarını gözden geçirmeleri için bir fırsat sunduğunu söyledi.
Bakeyi İran devlet medyasına verdiği özel röportajda, Fransa, Almanya ve İngiltere’den oluşan E3 grubunun İstanbul’da bugün İran ile yapacağı görüşme öncesi yaptığı açıklamada, görüşmenin E3 ülkelerine ’’İran’ın nükleer meselesine dair tutumlarını yeniden gözden geçirme imkânı sunduğunu ve bu konudaki gerçekçiliklerinin bir testi niteliği’’ taşıdığını söyledi.
E3 ülkeleri 2015 İran nükleer anlaşması olarak bilinen ve resmi adı Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) olan anlaşmanın tarafları arasında da yer alıyor.
“Snapback” mekanizması ve yaklaşan son tarih
2015 yılında imzalanan ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın tek taraflı kararıyla çöken nükleer anlaşmaya taraf olan üç Avrupa ülkesi, BM yaptırımlarının yeniden devreye alınmasını sağlayan “snapback” mekanizmasını çalıştırıp çalıştırmamaya en geç eylül ayında karar vermek zorunda.
Batılı diplomatların ABD merkezli Financial Times’a verdiği bilgilere göre, Avrupa ülkeleri, İran’a yönelik uluslararası yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesi için belirlenen son tarihi uzatmak istiyor. Gazeteye göre bu teklif, Tahran’ın Washington ile müzakerelere yeniden başlaması ve Birleşmiş Milletler’in nükleer denetçileriyle tam iş birliği yapması koşuluyla sunulacak.
İran’dan çekinceler ve farklı tepkiler
İranlı bazı muhafazakâr milletvekilleri, BM yaptırımlarının yeniden uygulanması durumunda Tahran’ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’ndan (NPT) çekilmesi gerektiğini savundu. İran, İsrail ve ABD’nin savaşta nükleer tesisleri hedef almasının ardından Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile iş birliğini zaten askıya almıştı.
Buna karşın, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazım Garib Abadi bu hafta yaptığı açıklamada, UAEA’dan bir teknik ekibin gelecek haftalarda Tahran’ı ziyaret edeceğini ve “yeni bir iş birliği mekanizmasını” görüşeceklerini duyurdu. Ancak bu mekanizmanın, denetçilere nükleer tesislere erişim hakkı tanımayacağını belirtti.
Bu hafta İran, JCPOAnın diğer tarafları olan Rusya ve Çin ile de Tahran’da temaslarda bulundu; ancak bu görüşmelerin içeriğine dair herhangi bir bilgi paylaşılmadı.
