ABD’nin Rusya’ya ve ticaret ortaklarına yönelik yüzde 100 gümrük vergisi tehdidinin, Rusya’nın en büyük ticaret ortakları arasında olan Türkiye’ye nasıl etki edeceği merak konusu oldu. Türkiye'nin Dünya Ticaret Örgütü’ndeki (DTÖ) eski Daimi Temsilcisi Bozkurt Halit Aran, ANKA Haber Ajansı’na yaptığı değerlendirmede Türkiye’nin Rusya’ya enerji bağımlılığı yüksek olsa da muafiyet beklentisinin yüksek olduğunu söyledi.
ABD Başkanı Donald Trump dün yaptığı açıklamada, Kremlin’i Ukrayna ile müzakere masasına oturtmak amacıyla, Rusya ile ticareti sürdüren ülkelere yüzde 100’e varan ikincil gümrük vergileri getireceğini ve Moskova’ya yanıt vermesi için 50 gün süre tanıdığını söyledi. Türkiye, 2024 yılında Rusya’nın en büyük üçüncü ticaret ortağı olarak öne çıkarken Trump’ın tehdidinin Türkiye üzerindeki olası etkileri tartışılıyor.
Türkiye'nin eski DTÖ Daimi Temsilcisi ve TEPAV Ticaret Çalışmaları Direktörü Bozkurt Halit Aran, ANKA Haber Ajansı’na yaptığı değerlendirmede “Türkiye bugüne kadar ikinci yaptırımlar riskine rağmen hep bir ‘waiver’ yani muafiyet aldı. En son aldığımız muafiyetin Mayıs ayına kadar süresi var. Bu süreyi de göz önünde bulundurunca Türkiye ile ABD ilişkileri dolayısıyla ticaretin engellenmesini beklemiyorum” dedi.
Türkiye, doğalgaz arzının yüzde 42’si ve petrol arzının yüzde 50’den fazlasını Rusya’dan temin ediyor. Aran “Bunu bir anda değiştirmek mümkün değil. Altyapıyı da devre dışı bırakmak imkânsız. Türkiye bunu almak zorunda” ifadeleri ile Türkiye’nin enerji konusunda Rusya’ya bağımlı olduğunu belirtti. Tedarik kaynaklarını çeşitlendirme çabalarının uzun vadede sonuç verebileceğini söyleyen eski DTÖ Temsilcisi, kısa vadede bağımlılığın süreceğinin altını çizdi.
Türkiye yeni bir muafiyet alabilir... DTÖ fiilen felç olmuş durumda
Türkiye’nin Hindistan veya Çin gibi doğrudan hedef ülkelerden biri olmadığını savunan Aran, “İkinci yaptırımlarda ilk hedef olacağımızı düşünmüyorum. Şimdiye kadar olduğu gibi ABD’nin Türkiye’nin acil enerji ihtiyacını dikkate alarak muafiyetleri tanımaya devam edeceğini öngörüyorum” dedi.
ABD’nin yüzde 100 gümrük vergisi tehdidinin Dünya Ticaret Örgütü kurallarına açıkça aykırı olduğunu belirten Aran, “Hiç tereddüt yok. Uluslararası ticaret kuralları belli. Ülkeler tarife oranlarını bildiriyor ve bunların dışına çıkmanın yolları sınırlı. ABD güvenlik gerekçesiyle bunu artırabiliyor. Ancak bu DTÖ’nün felç olmuş yapısından da kaynaklanıyor” dedi.
Aran, DTÖ’nün son yıllarda işlevsiz hale geldiğini ve ABD’nin Obama döneminden bu yana sistemi kilitlediğini ifade ederek sözlerine şöyle devam etti:
“DTÖ’nün bazı mekanizmalarını ortadan kaldırdı, itiraz organını çalışamaz hale getirdi. Son olarak bu yıl tamamen devre dışı sayılabilecek bir noktaya geldik.”
Aran, ikincil yaptırımlardan etkilenen ülkelerin DTÖ düzleminde itiraz yoluyla çözüm bulmasının mümkün olmayacağını söyledi.
Türkiye, Rusya için ithalatta ilk sırada, ihracatta üçüncü pazar
2024 yılında TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin Rusya’dan yaptığı ithalat yılın ilk çeyreğinde yaklaşık 12 milyar dolar olarak kaydedildi. Bu Türkiye’yi Rusya için en büyük ithalat kaynağı konumuna yerleştirirken Ticaret Bakanlığı’nın 2023 yılına ait verileri enerji kaynaklarına bağlı ithalatın iki ülke arasındaki ticarettte ilk sırayı koruduğunu gösteriyor.
Öte yandan Çin Ekonomil Enformasyon Merkezi (CEIC) verileri, 2024 yılında Türkiye’den Rusya’ya ihracatın 8,56 milyar dolar olarak gerçekleştiğini ortaya koyuyor. Böylece Türkiye 2024’te Rusya’nın üçüncü büyük ihraç pazarı olurken, ithalatta da ilk sırayı aldı.
