Balıkesir Milletvekili Burak Dalgın, Çinli otomotiv devi BYD ile yapılan
yatırım anlaşmasına dair önemli soruları TBMM’ye verdiği soru önergesiyle
gündeme taşıdı. Türkiye’nin otomotiv sektöründe hızlı büyüyen
markalarından biri haline gelen BYD’nin, yatırım taahhüdünü henüz yerine
getirmemesine rağmen gümrük vergisi muafiyetinden faydalandığına
dikkat çeken Dalgın, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır’ın
yanıtlaması talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kapsamlı bir yazılı
soru önergesi sundu.
Dalgın, Cumhurbaşkanı Kararı ile Çin’den ithal edilen hibrit ve içten
yanmalı otomobillere getirilen %40 oranındaki ek gümrük vergisinden,
BYD firmasına yatırım yapacağı taahhüdü karşılığında muafiyet
sağlandığını; ancak yatırım sürecine dair somut bir ilerleme görülmediğini
belirtti.
Teşvik var yatırım yok!
“BYD, Türkiye’de yatırım yapma sözü verdi ama bu söz henüz tutulmuş
değil. Buna rağmen teşvikler devrede ve şirket, 2025’in ilk yarısında pazar
payını yüzde 4 seviyesine taşıdı. Fabrika yok ama teşvik var. Bu çelişki
kamu yararı açısından ciddi sorular doğuruyor” diyen Dalgın, konunun
takipçisi olacaklarını vurguladı.
Basında ve sektörde yer alan bilgilere göre, BYD’nin Manisa’da kurmayı
taahhüt ettiği fabrika projesi kapsamında henüz temel dahi atılmadı.
Ancak şirket, söz konusu vergi muafiyeti sayesinde pazar payını neredeyse
20 kat artırdı.
Dalgın önergesinde şu kritik sorulara yanıt arıyor:
1. BYD’nin Manisa’da kurmayı taahhüt ettiği fabrikanın inşasında
gelinen son aşama ve zaman planı nedir? Fabrikanın ne zaman
faaliyete geçmesi planlanmaktadır?
2. BYD’ye yatırım teşviği çerçevesinde tanınan gümrük vergisi
imtiyazları neden yatırım, üretim ve istihdam gibi belirli taahhütlerin
yerine getirilmesine bağlanmamıştır?
3. BYD ile imzalanan anlaşma kapsamında, yatırımın aksaması
senaryosu düşünülerek teminat mektupları alınmış mıdır? Şayet
firmadan teminat mektupları alındıysa, bu teminat mektupları Çin’de
mukim bankalar aracılığıyla mı nakde çevrilecektir?
4. BYD’nin gümrük vergisinden muaf tutulması nedeniyle halihazırda
elde ettiği ilave kazanç fabrika için yapacağı yatırıma kıyasla ne
seviyededir? Firma yeni fabrikasını kurmadan amorti etmiş midir?
5. BYD firması Mayıs 2025’te Macaristan hükümetiyle anlaşarak bu
ülkede bir bölgesel genel merkez ve ARGE merkezi kurmayı taahhüt
etmiştir. Firmanın ülkemizde yapacağı yatırım teşviki bunun gibi
katma değer taahhütleri içermekte midir?
Yatırım teşviklerinde şeffaflık, hesap verebilirlik ve eşitlik ilkesinin esas
alınması gerektiğini ifade eden Dalgın, “Bu tarz teşviklerde ‘önce yatırım,
sonra destek’ prensibi hayati önem taşır. Aksi takdirde kamu kaynakları
geri dönüşü olmayan şekilde heba olabilir” dedi.
