'Düz paket' uygulaması sonunda mecliste

Meclis komisyonlarında görüşmeleri süren “Sağlıkla İlgili Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifinin” 25-28. maddeleri tütün tüketimini yeniden azaltacak ciddi önlemler içeriyor. Kanun teklifinde sigaraların marka alameti taşımayan tek tip düz paketlerde sunulması, paketin % 85'ini kapsayan resimli sağlık uyarısı bulunması ve satış noktalarında sigaraların görünür olmaması gibi temel ilkeler yer alıyor.

TÜTÜN TÜKETİMİ YİNE ARTMAYA BAŞLADI

Türkiye tütün tüketimini azaltmak için 2009 yılında başlattığı kampanyada büyük başarı kazanmıştı. 2013 yılından sonra ise yasalara uyumun izlenmesindeki sorunlar nedeniyle tütün tüketimi yeniden artma göstermiş ve 2008 öncesi değerlere dönmüştü. Dünya'da tütün kontrolü başarı sıralamasında Türkiye 2013'den sonra her yıl gerilemiştir. Tütün tüketiminin artması halkımızın daha çok hastalanmasını, ömrünün kısalmasını, tedavi bütçesinin yükselmesini birlikte getirmektedir. Türkiye'nin yeniden tütün kontrolünde başarılı olabilmesi için düz paket uygulamasının başlatılması, resimli uyarıların yenilenmesi, satış noktasında sigara görünürlüğünün ve reklamının engellenmesi önemliydi. Yeni kanun teklifi 25-28. Maddeleri bu konudaki eksikliği gidermektedir.

“DÜZ PAKET TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN TÜKETİMİNİ AZALTIR”

Öldürücü tütün ürünlerinin cazip ürünler gibi sunmamak, paketin reklam ve promosyon aracı olması engellemek, resimli ve yazılı uyarılarının daha etkin olmasını sağlamak, bazı markaların daha az zararlı olduğu algısını yaratan görsel simgeleri kaldırmak için düz paket uygulaması şarttır. Mevcut sigara paketleri, sigarayı daha çekici  halde sunar, pazarlar ve tüketimi teşvik eder. Halbuki düz paket uygulaması, yalnızca markanın adı ve  ürün bilgisinin standart yazı tip ve boyutuyla yazılmasını ve markaya ait logo, renk, resim ve promosyon bilgilerinin kullanılmamasını öngörür. Avustralya’da düz paket uygulamasının sigara tüketimini azalttığı ispat edilmiştir.

“TÜTÜN ENDÜSTRİSİ DÜZ PAKETE KARŞI DURMAZSA, ISITILAN TÜTÜN ÜRÜNÜ PAZARLIĞI YAPAR”

Tütün endüstrisi tüketimi düşüren düz paketi engellemek için birçok ülke yönetimini mahkemeye vermekle tehdit etmiştir. Avustralya örneği düz paket uygulamasının Anayasaya uygun olduğunu, serbest ticaret ve rekabet kuralları kapsamında değerlendirilmediğini, devletlerarası ikili ticaret anlaşmalarını zedelemediğini göstermiştir. Avustralya tüm bu davalardan haklı, endüstri ise haksız çıkmıştır. Endüstrinin düz paket uygulamasını engelleyici herhangi bir hukuk savaşına artık giremeyeceği, girse de kaybedeceği bilinmektedir. Endüstri Türkiye’yi 2021 yılına kadar ısıtılmış tütün ürünlerinin satıldığı en büyük üç pazar arasına sokmak istemektedir. Türkiye bu ürüne kapı açmamak için direnmiştir. Yeni ürün grubunu tütün kanunlarından muaf tutup, düz paketi işlevsiz kılmayı hesaplamaktadır. Türkiye endüstrinin beklentilerine direnmeyi sürdürmelidir.

“DÜZ PAKET 6 YILDIR TÜRKİYE'NİN GÜNDEMİNDE”

Düz paketle ilgili ilk resmi taahhüt, Eylül 2012'de Ankara'da Dünya Sağlık Örgütünün Avrupa ve Doğu Akdeniz'den 42 ülkenin katılımı ile gerçekleştirilen düz paket konulu toplantısında Sağlık Bakanı tarafından yapılmıştı. Türkiye düz pakete geçiş taahhüdünde bulunan ilk 10 ülke arasına girmişti. 2015'te yürürlüğe giren ve resmi gazetede yayınlanan 2015-2018 Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı genelgesinde düz paket uygulamasına geçileceği taahhüdü mevcuttu. Buna uygun olarak düz paket 2016 yılında torba yasaya girdi ancak son anda torba yasadan çıkartıldı. Basın taramalarından 2015 yılından itibaren karar vericiler tarafından onüç kez düz paket sözü verilmiş olduğu saptanmaktadır. Kanun teklifinin sunulması ile Türkiye politik olarak taahhüt etmiş ülkeler arasında, mecliste görüşülen ülkeler arasına yükselmiştir.

“HALKIN SAĞLIĞI TİCARİ ÇIKARLARIN ÜZERİNDEDİR”

Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, “Tütün kontrolünde yeniden canlanma olması sivil toplumu memnun etmiştir. Son dört yıldır, sigarada düz paket uygulamasına geçilmesi için onbir basın açıklaması ile sesimizi duyurmaya çalıştık, sonunda meclis gündemine alınmış olmasını olumlu karşılıyoruz. Düz paket uygulamasına tütün endüstrisi her zaman şiddetle karşı çıkar. Ülkemizde de işbirliği yaptıkları gruplar aracılığıyla tepki gösterebilirler, ama bu karar vericileri yıldırmamalıdır. Halkın sağlığı her türlü ticari çıkarın üzerindedir” dedi. Prof. Dr. Dağlı “Sigara endüstrisi eğer tüketimi azaltacak bu uygulamalara karşı çıkmazsa, ısıtılmış tütün ürünlerinin pazarlanması gibi bir taviz beklentisinde oldukları düşünülmelidir” diye ekledi.

Sağlığa Evet Derneği Sekreteri Prof. Dr. Füsun Yıldız, “Tütün tüketimini azaltacak etkinliği bilimsel olarak ispat edilmiş her önlemi yürekten destekleriz. Hastalığı ve ölümü durdurmak, hekimden daha çok kanun yapıcıların elindedir. En kısa zamanda sigara paketlerinin üzerindeki uyarı resimlerinin vurucu örneklerle değiştirilmesini bekliyoruz” dedi.

İSTANBUL’DAKİ SATIŞ NOKTALARININ YÜZDE 99’U KANINI İHLAL EDİYOR

Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu üyesi Prof. Dr. Osman Elbek ise, “Sigara firmaların ürünlerini satış noktalarında görünür şekilde sergiliyor ve reklam yapıyorlar. İstanbul'da yaptığımız çalışma, satış noktalarının yüzde 99'unda kanunun ihlal edildiğini göstermektedir. Kanun yapmak kadar denetleyerek uygulamasını izlemek de önemlidir. Biz sivil toplum olarak uygulamaların geliştirilmesini de bekliyoruz” dedi.

DİĞER ÜLKELERDE DURUM NE?

Düz paketi kanunlaştırmış ve uygulayan ülkeler:Avustralya, Fransa , Birleşik Krallık, Yeni Zelanda, Norveç, İrlanda, Macaristan
Kanunlaştırmış, uygulamayı bekleyen: Kanada, Gürcistan, Romanya, Slovenya Tayland
Mecliste kanun görüşmeleri süren: Brezilya, Şili, Ekvator, Panama, Uruguay
Hükümet görüşmeleri süren:  Finlandiya, Guernsey ve Jersey, Singapur, Güney Afrika, Sri Lanka, İsveç, Tayvan
Politik taahütte bulunan: Belçika, Bostwana, Kenya, Malezya, Mauritus, Nepal, Gambia, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri