CHP Genel Başkan Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Özgür Karabat, Türkiye'nin kanayan yaralarından birine parmak bastı.
Karabat, gençlerin umutlarını harcadığı; hayallerini tükettiği spor müsabakaları üzerinden oynanan bahis oyunları ve bu oyunlardan sağlanan kaynağın nasıl değerlendirildiğine dikkat çekti.
Özgür Karabat'ın açıklamalarından satır başları şu şekilde:
KUMAR VE BAHİSİN EN ÖNEMLİ NEDENİ TÜRKİYE'DEKİ EKONOMİK BUHRANDIR
Ülkemiz içinde bulunduğu ve son yıllarda derinleşen ekonomik kriz nedeniyle zor günlerden geçmektedir. Özellikle son 3 yılda AKP hükümetinin bir servet transferi aracı olarak kullandığı enflasyon nedeniyle dar gelirli vatandaşlarımız fakirleşirken zenginlerimiz daha da zenginleşmektedir. Vatandaşlarımızın hayallerini gerçekleştirebilecek ekonomiye sahip olma umutları neredeyse tükenmiştir. Refah seviyesi daha yüksek olan ülkelere göç edebilme şansı bulan vatandaşlarımız ülkeyi terk etmekte; gidemeyenler ise hayallerini gerçekleştirebilmek için son şans olarak gördüğü kumar, bahis benzeri bataklıklarda kısıtlı birikimlerini harcamakta ve hayallerini tüketmektedir. Dünya genelinde bahis ya da kısa yoldan zengin olma şansı olarak gördükleri kripto benzeri ekonomilerde ülkemizin en ön sıralarda yer aldığını görebilirsiniz. Bunun en önemli nedeni maalesef içinde bulunduğumuz ekonomik buhrandır.
SPOR TOTO'NUN BELİRLEDİĞİ KURALLAR YASA DIŞI BAHİSE ALAN AÇIYOR
Bahis oyunlarını oynatmak isteyen kuruluşlar Spor Toto’ya başvurarak yetki almakta ve bu yetkiyle beraber Spor Toto’nun izin verdiği şekilde ve yine Spor Toto’nun belirlediği kazanç oranlarında bu oyunları oynatmaktadır. Bu iki uygulama arasındaki en temel farklılık ise serbest piyasa ekonomisinde belirlenen oranların ülkemizdeki oranlardan daha yüksek olması ve rekabet ortamında müşteri çekmek isteyen şirketlerin haliyle spor kulüplerine yüksek miktarlarda sponsorluk ve reklam adı altına kaynak dağıtmalarıdır.Yüksek kazanç oranlarıyla oyunları oynamak isteyen vatandaşlarımız yasa-dışı yöntemlerle yurtdışındaki şirketler bünyesinde bahis oyunlarını oynamaya çalışmakta ve Ülkemiz kaynaklarının önemli bir kısmı yurt-dışına ya da yasa-dışı faaliyet gösteren kurumlara aktarılmaktadır. Bir yandan milletimizin parası yasa-dışı platformlara aktarılırken bir yandan bu ekonomiden devletimiz hiçbir vergi ya da sair gelir elde edememektedir.Ülkemizdeki uygulamada oyunun kuralları tamamen Spor Toto tarafından belirlendiği için yurtdışı örneklerindeki reklam pazarlama harcamaları ülkemizde çok kısıtlı seviyede kalmakta ve kulüplerimiz maalesef yurtdışında örneklerini gördüğümüz reklam pazarlama gelirlerini elde edememektedir.
SPORUN ÖRTÜLÜ ÖDENEĞİ İKTİDAR TARAFINDAN KULLANILIYOR
2018 yılına kadar 3 milyar USD seviyelerinde gerçekleşen bu yasal bahis havuzu, 2018 yılında alınan yasal platformlarda bahis oyunlarının çeşitlendirilmesi ve kazananlara dağıtılan ikramiyenin %59’dan %83’e çıkarılmasıyla birlikte hızlıca artış göstermiş ve 14 milyar USD seviyelerine gelmiştir. Sonrasında dağıtılan ikramiyelerin %93’e kadar çıkarılabileceği kararı alınmış ve bu bahis havuzunun 2024 yılı için 20 milyar USD seviyelerine çıkmasını beklemekteyiz. Tabi ki buradaki gelirin çok önemli bir kısmı kazananlara geri dağıtılmakta ancak 2024 yılı için 4,5 – 5 milyar USD seviyesindeki bir tutarın kamu geliri ya da kamu kullanımındaki kaynak olarak karşımıza çıkmasını bekliyoruz. Bakın tekrar söylüyorum kamunun, devletimizin 4,5 – 5 milyar USD civarında bir kaynağı spor müsabakaları üzerinden oynanan bahis oyunlarından sağlanmakta. Bunun bir kısmı KDV, bir kısmı Şans Oyunları Vergisi, bir kısmı ise SGM payı olarak alınıyor. Kamunun kullanımındaki diğer önemli bir kalem ise Reklam Gideri. Ne hikmetse reklama zerre ihtiyacı olmayan Spor Toto Teşkilatı’nın hesaplarında 2022 yılı için 8 milyar tutarında bir kaynak reklam gideri adı altında harcanmış. Maalesef bu kalemin detayına ulaşmak mümkün değil. Diğer bir ifadeyle sporun örtülü ödeneği olarak kullanılan bu kaynaktan bazı kulüplere reklam adı altında kaynak aktarımı yapılıyor bir kısmıyla da tesisler yapıldığını duyuyoruz ama kimin kontrolünde, nereye, kime göre harcama yapılıyor bilmiyoruz. Ne denetimi var ne de bir sisteme bağlanmış durumda. Tam anlamıyla sporun örtülü ödeneği olarak iktidar tarafından kullanılmakta.
YAPILAN REKLAMLAR GENÇLERİ ÖZENDİRİYOR
Bu yapılan harcamalar gerçekte reklam faaliyetinden ziyade çeşitli kurum ve kuruluşlara kaynak aktarımıdır.Eğitim kurumları vb yerlerde yapılan reklamların anayasanın temel ilkelerine aykırı şekilde gençleri özendirebilmekte ve bunun yerine gençlerin bu tarz zararlı alışkanlıklardan korunması amacıyla fon oluşturulması gerekmektedir.Reklam verilecek taraf konusunda herhangi bir kriter olmadığı gibi konunun denetimi ve takibi bulunmamaktadır.Bu nedenle benzer kulüplere ya da benzer federasyonlara hiç bir gerekçe olmadan çok farklı reklam bütçeleri ayrılmaktadır. (Aslında gerekçe çok belli)
KULÜPLERİN PASTADAN ALDIĞI PAY 100 KAT KÜÇÜLÜYOR
Peki Spor Kulüpleri ne kadar bir gelir elde ediyor? 2,5 – 3 milyar USD seviyelerinden 20 milyar USD seviyelerine kadar çıkan bir pastadan bahsediyoruz. 10 sene önce spor kulüplerimiz bu pastanın %5’ini alıyorlarmış. Yani 300 milyon TL seviyesinde bir gelir; o günkü kurlarla 130 milyon USD seviyesinde bir kaynak sağlanmaktaydı. Peki 10 sene boyunca bu kaynak 3 milyar USD den 20 milyar USD seviyesine çıkarken kulüplerimizin geliri ne oldu? Maalesef TL olarak sabit kalmış bugün de toplamda yaklaşık 350 milyon TL civarında gelir elde etmektedirler. Yani 2024 için yaklaşık 10 milyon USD. Bakın pasta USD bazında yaklaşık 7 katına çıkıyor, kulüplerin geliri ise USD bazında 13 kat küçülüyor. Geçmişte pastanın %5’ini alan bütün spor branşlarındaki kulüpler bugün geldiğimiz noktada on binde 5’ini alıyorlar. Pastadan alınan pay oranı neredeyse 100 kat küçülüyor. Evet yanlış duymadınız tam olarak 100 kat küçülüyor!
YASADIŞI BAHİS 2 KAT DAHA FAZLA OYNANIYOR
Maalesef bu oyunların kayıt-dışı ve kontrolsüz olması nedeniyle elimizde net veriler yok. Ancak genel algı buradaki havuzun 40-50 milyar USD seviyelerinde olduğu yönünde. Şubat 2021’de eski iç işleri bakanı Sn. Süleyman Soylu’nun yaptığı açıklamada da sanal kumar oyunlarının 50 milyar USD seviyelerinde olduğu yönünde idi. Özetle, genel algıya göre yasal bahsin yaklaşık 2 katı büyüklüğünde bir ekonominin yasa-dışı platformlarda oynandığını anlıyoruz. 2024 için toplam yasal bahis havuzu olan 20 milyar USD’nin 4,5 – 5 milyar USD kısmının kamunun kasasını doldurduğundan bahsetmiştik. Buradan hareketle yasa-dışı bahis nedeniyle kamunun 9-10 milyar USD, günümüz kurlarıyla 300 milyar TL kaybının olduğu önümüzde apaçık duran bir gerçektir. Hazine ve Maliye Bakanı Sn. Mehmet Şimşek’in açıkladığı tasarruf tedbirleri 100 milyar TL seviyesindeyken burada kaybettiğimiz kaynak bunun tamı tamına 3 katı!!! Ancak nasıl oluyorsa Ülkemiz televizyon kanallarında yayınlanan yurtdışı spor müsabakalarında, çoğu reklamın bizde yasa-dışı olarak kabul edilen sitelere ait olduğunu görüyoruz. Diyebilirsiniz ki stadda reklam yayınlanıyorsa televizyonda da çıkacak buna nasıl önlem alabiliriz? Ancak günümüz teknolojileriyle bu reklamların televizyon yayınlarında değiştirilmesi mümkün. (screen mirroring teknolojisi. Bu teknoloji ile staddaki mesela led reklamları ya da sabit pano reklamları tv yayınlarında tamamen değiştirilebiliyor. Avrupa’da sıkça uygulanan bir teknolojidir). Maalesef bize gelen ihbarlar bu teknolojinin kötü niyetli olarak ülkemizdeki yayınlarda yasa-dışı bahis sitelerinin görüntülenmesi için kullanıldığı yönünde. Özetle, yasa-dışı bahsi önlemeyi gerçekten istiyorsak daha atabileceğimiz çok adım olduğunu düşünüyoruz.
YASA DIŞI BAHSİ ÖNLEMENİN REÇETESİ
Gelin yasa-dışı bahsi engellemek için tüm adımları atalım. Web sitelerindeki reklamları önleyelim spor yayınlarındaki reklamları önleyelim ve kazananlara dağıtılan primlerde artırılan limiti daha fazla kullanalım ki insanların yasa dışı sitelere olan eğilimi azalsın. Ayrıca yaptırımları ve bu yaptırımların uygulanmasını arttıralım ki gerçekten caydırıcı bir ortam geliştirelim. Eğer bunu yaparsak, yarısını yasal hale getirsek kamu kaynaklarına 5 milyar USD ye yakın gelir sağlayacağımız ortadadır. Bu da tasarruf tedbirlerimizin de üzerinde bir kaynak sağlamak demektir.İkinci olarak da bu kaynağın kullanımını adil ve sistematik bir şekilde tekrar belirleyelim. Reklam gideri altında kullanılan sporun örtülü ödeneğini kaldıralım, bunun yerine kulüplere dağıtılan pastayı artırıp sporun ve sporcu gençlerin gelişimini destekleyecek bir yapıda sistematik ve şeffaf bir şekilde spora aktarılmasını sağlayalım. İktidarın elini öpenin değil, hak edenin kazandığı bir sistem kuralım. Eskiden havuzdan %5 kulüplere dağıtılıyormuş. Yaptığımız çalışmalarda, kazananlara dağıtılan primlerin artmasından dolayı bu seviyeye geri gelmenin mümkün olmadığını görebiliyoruz. Ancak bu kaynağı %2 seviyesine çıkarmamız çok kolay. Bu sayede tüm branşlarda; amatöründen profesyoneline tüm kulüplerimize ciddi bir kaynak ayırmış olacağız. 2024 rakamlarıyla 400 milyon USD civarında bir kaynak spora tahsis edilmiş olacak. Bu da aslında son yıllarda örtülü ödenek olarak kullanılan reklam gideri seviyelerinde. Bu bütçeyi de branş ve organizasyon bazında; başarıya, altyapıdan sporcu yetiştirmeye ve olimpiyatlara sporcu göndermeye endekslersek sporun her alanındaki rekabet daha kaliteli hale gelecektir. Kulüplerde bir şey değişmez parayı bulan daha fazla harcar diye bir düşünce hepimizin aklına gelir. O zaman bu tutarlar öncelikle kulüplerin vergi, SGK benzeri kamu borçlarının ödenmesinde kullanılır; sonrasında banka borcu olan kulüplerimizin borçları kapatılır ve birkaç sene içerisinde borçsuz bir spor ekosistemine sahip olabiliriz. Tüm bu anlattıklarımızın gerçekleşmesi bizce çok kolay. Sadece örtülü ödeneğin sporun gerçek sahibi olan kulüplerimize başarı ve sporun gelişmesine dayalı bir sistemle şeffaf ve adil bir şekilde dağıtılmasına ihtiyacımız var.
YASA DIŞI YAYINDA YILLIK 500 MİLYON DOLAR KAYBOLUYOR
Son olarak, bu alanda maalesef yurtdışına yasa dışı yollarla kaçırılan tek kaynağımız bahis değil. Diğer bir konumuz ise yasa dışı müsabaka yayınları. Yıllık en az 500 milyon USD seviyesinde bir kaynağımızın da benzer yollarla yasa dışına aktarıldığını tahmin ediyoruz. Tahmin edersiniz ki bu tutarı yasal hale getirsek devletimizin vergi gelirleri en az 100 milyon USD artar ve de yine spor kulüplerimizin yayın gelirleri, güncel gelirlerinin en az 3 katına çıkacaktır.
