Sezgin Tanrıkulu, Nisan ayındaki hak ihlalleri raporunu açıkladı

CHP İstanbul Milletvekili ve İnsan Hakları Savunucusu Av. Dr. Sezgin Tanrıkulu, Türkiye'deki insan hakları ihlalleri ile ilgili Nisan ayı raporunu açıkladı.

İşte Tanrıkulu'nun hazırladığı o rapordan detaylar:

TÜRKİYE’DE İNSAN HAKKI İHLALLERİ NİSAN 2019 RAPORU

Av. Dr. M. Sezgin Tanrıkulu

İstanbul Milletvekili

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanvekili

 

 

 

 

 

 

NİSAN 2019 HAK İHLALLERİ

GİRİŞ

* Sokağa Çıkma Yasakları, Özel Güvenlik Bölgeleri: Nisan ayında Hakkari’nin Merkez, Yüksekova, Çukurca, Şemdinli, Derecik ilçelerinde 4-18 Nisan, Bingöl’de de Merkez, Adaklı, Genç, Kiğı, Yedisu, Karlıova, Solhan ilçelerinde 26 Mart-9 Nisan; 25 Nisan-9 Mayıs arasında özel güvenlik bölgesi ilan edildi.

* Kılıçdaroğlu’na Saldırı: Sözleşmeli er Yener Çırıkçı’nın 21 Nisan günü Ankara Çubuk’ta yapılan cenaze törenine katılan CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve CHP heyeti, bir grubun toplu saldırısına maruz kaldı. Olayda Osman Sarıgül adlı kişi, Kılıçdaroğlu’nu yumrukladı, CHP’lilerin koruma altına alındığı ev de taşlandı.

CHP Çubuk ilçe yöneticisi Can Kaderoğlu, saldırı ile köylülerine ilgisi olmadığını, dışardan gelen "organize" bir grubun işi olduğunu söyledi. Kaderoğlu, "Ciddi bir güvenlik önlemi yoktu. Görevlilere grubun biber gazı kullanılarak dağıtılmasını söyledik ancak 'cenazeye biber gazı sıkamayız' dendi. Kemal Bey’in arabasına ve saldırıdan sonra girdiğimiz eve saldırılar devam etti” dedi.

Daha sonra gözaltına alınan Osman Sarıgül ve 8 kişi, 23 Nisan günü serbest bırakıldı.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 28 Haziran 2018 tarihinde yaptığı açıklamada “Müsteşarımız üzerinden ‘CHP il başkanlarını bundan sonra şehit cenazelerinde protokolde kabul etmeyin’ talimatı gönderdim” demişti.

* 12 Eylül Davası: 12 Eylül 1980 askeri darbesi nedeniyle dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya hakkında Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesi’nde açılan dava, 12 Nisan günü yapılan duruşmada sanıkların ölümü nedeniyle düştü.

18 Haziran 2014 tarihinde, Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya’yı, "Anayasa ve TBMM’yi ortadan kaldırmaya ve görevini yapmasını engellemeye teşebbüs", "Anayasa’yı tağyir, tebdil veya ilgaya ve bu kanun ile teşekkül eden TBMM’yi ıskat ve cebren men" suçlarından ağırlaştırılmış ömür boyu hapis cezasına mahkum etmiş, ancak Yargıtay 16. Ceza Dairesi, sanıkların ölümleri nedeniyle davanın düşürülmesine karar vermişti.

* Soma Davası: Soma maden kazası (13 Mayıs 2014) davasının temyiz başvurusu 18 Nisan günü sonuçlandı. İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 14. Ceza Dairesi, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nin kararını onadı. Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan’ın tahliyesine karar veren Daire, Gürkan’ın 3 yıl süre ile maden ocağı işletme icrasından yasaklanmasına ilişkin kararı da kaldırdı.

* Mülteciler: İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, Nisan ayında, insan ticareti yapan 721 kişi gözaltına alındı. Bu dönemde, 2.774’ü denizlerde olmak üzere toplam 28.779 mültecinin yakalandığı bildirildi. Bu arada, ülkesine geri dönen Suriyeli sayısının da 324.123 olduğu açıklandı.

 

BİLANÇO

YAŞAM HAKKI

 

Yargısız İnfaz, Dur İhtarı, Rasgele Ateş Açma Olayları: 2 kişi öldü, 1 kişi yaralandı

Recep Hantaş (20): 14 Nisan, Diyarbakır Sümerpark... Polis tarafından yapılan açıklamada “yanlışlıkla vuruldu” dendi...

Mehmet Şirin Kaya (25): 26 Nisan, Mardin Nusaybin Akarsu köyü... Olay nedeniyle biri uzman çavuş, biri köy korucusu olmak üzere dört kişi gözaltına alındı.

Hasan Karaköse: 3 Nisan, Diyarbakır Lice Üçdamlar köyü... Korucu Hasan Kaya tarafından silahla yaralandı.

Davalar:

Berkin Elvan: 10 Nisan günü Berkin Elvan'ın öldürüldüğü yerde keşif yapıldı. Keşifte olayın tanığı Deniz Tarlak, yaşananları mahkeme heyetine anlattı... Okmeydanı'nda 16 Haziran 2013 tarihinde polisin attığı gaz fişeği ile yaralanan Elvan, 11 Mart 2014 tarihinde hastanede hayatını kaybetmişti.

Ömer Koç: Ömer Koç’un (17) Diyarbakır’ın Bağlar ilçesi 5 Nisan Mahallesi’nde polisin açtığı ateş sonucu ölümü (4 Ekim 2015) nedeniyle polis memuru F.K. hakkında Diyarbakır Başsavcılığı'nın takipsizlik kararına (18 Ocak) itiraz Sulh Ceza Hakimliği tarafından reddedildi.

Kuşkulu Asker Ölümleri: 2

Mazlum Irgat: 1 Nisan, Samsun İlkadım ilçesi 19 Mayıs Kışlası... Silahla intihar iddiası...

Mahmut Kır: Tunceli Nazımiye, 9 Nisan... Arkadaşı tarafından kaza sonucu vurulduğu iddiası...

Silahlı Çatışmalar:

Resmî açıklamalara ve basına yansıyan haberlere göre Nisan ayında Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ile sınıra yakın bölgelerde yürütülen operasyonlarda en az 9 asker (2’si kaza) ve 4 yasadışı örgüt üyesi öldü. Bu dönemde, 19 asker de yaralandı (1’i kaza).

İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan basın açıklamasında ise Nisan ayında çıkan çatışmalarda 25 yasadışı örgüt üyesinin öldürüldüğü iddia edildi.

Sivil Çatışmalar: 2

31 Mart seçimlerinde Diyarbakır’ın Çüngüş ilçesinde Saadet Partisi’nden belediye başkanı seçilen Ali Suat Akmekşe ve bir yakını, 1 Nisan günü silahlı saldırı sonucu yaralandı.

Kadın Cinayetleri: 36

Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun verilerine göre, Nisan ayında en az 36 kadın öldürüldü, en az 15 kadın da cinsel saldırıya uğradı.

Mülteciler: 1

Mahir Mete Kul: 24 Mart günü kaybolan Mahir Mete Kul’un cesedi 9 Nisan günü Meriç Nehri kıyısında bulundu.

 

İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE

 

İşkence Olayları:

Mart ayında en az 69 kişi gözaltında ya da gözaltı merkezleri dışında güvenlik güçlerinin işkencesine maruz kaldığını basına açıkladı, işkence gerekçesiyle suç duyurusunda bulundu ve/veya insan hakları örgütlerine başvurdu. Toplantı ve gösteriler sırasında polisin fiziksel şiddet uyguladığı kişiler arasında HDP milletvekilleri Remziye Tosun, Musa Farisoğulları, Saliha Aydeniz, Semra Güzel ve Nuran İmir, avukatlar Gürkan İstekli, Veysi Eski, Bülent Aşa, Kenan Maçoğlu, Fatma Kılıçaslan ve Ahmet Baran Çelik de bulunuyor...

Ancak, toplantı ve gösterilerde dövülerek, gaz sıkılarak, ters kelepçe takılarak gözaltına alınanlar ile işkence gördüğü halde bunu açıklamayan, suç duyurusunda bulunmayanlar dikkate alındığında gerçek sayının bunun çok üzerinde olduğu ortaya çıkmaktadır.

 

Davalar:

Mehmet Uçar: Anayasa Mahkemesi, kendisini durduran sivil polislere kimlik sorduğu için ters kelepçelenerek gözaltına alınan Mehmet Uçar’ın başvurusunu 30 Nisan günü sonuçlandırdı. Anayasa Mahkemesi, “insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağı”nın ihlal edildiği gerekçesiyle Uçar’a 20 bin TL manevi tazminat ödenmesine ve polis memurları hakkında yeniden soruşturma açılmasına karar verdi.

Konya’da dört sivil polis tarafından durdurulan Uçar (5 Temmuz 2014) kimlik sorması üzerine ters kelepçelenerek gözaltına alınmıştı.

X.X.: İstanbul Fatih’te Özbekistan uyruklu bir kadına tecavüz edip parasını aldıkları (15 Ekim 2018) gerekçesiyle ikisi tutuklu beş polis hakkında açılan dava 26 Nisan günü sonuçlandı. İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesi, İsmail K.’nin “kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna yardım” suçundan beraatına; Ahmet B., Enes S. ve Yaşar S.’nin ise “suçluyu kayırma” suçundan beraatına karar verdi. Mahkeme Ahmet B., Enes S. ve Yaşar S.’yi “kamu görevlisinin suçu bildirmemek” gerekçesiyle 7 yıl 15’er gün hapis cezasına mahkum etti. Hükmün açıklanması geri bırakıldı.

Mahkeme Şeref Ş.’yi “görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak yarar sağlamak”, “kişiyi hürriyetinden yoksun kılmak” ve “silahla ve kamu görevinin kötüye kullanılması suretiyle cinsel saldırı” suçlarından toplam 24 yıl 2 ay hapis cezasına mahkum etti.

Aydın Aydoğan: 25 Ağustos günü Cumartesi Anneleri’nin 700. buluşmasında Aydın Aydoğan adlı kişinim kolunun kırılması nedeniyle yapılan suç duyurusunda İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı takipsizlik kararı verdi.

R.A.: Alanya’da Kırgızistan kökenli R.A. (40) adlı kadını sokakta döven (4 Ekim 2017) iki polis memuru hakkında açılan dava Nisan ayında sonuçlandı. R.A.’yı döven polis memuru İsmet Kafadar’ın 740 TL para cezasına mahkum edildiği, cezanın ertelendiği, olaya müdahale etmeyen İsmail Uzar’ın ise beraat ettiği öğrenildi.

Nazan Bozkurt: 8 Haziran 2018 tarihinde Ankara Yüksel Caddesi’nde yapılan “İşimi Geri İstiyorum” eyleminde Nazan Bozkurt’un elmacık kemiğinin kırılması nedeniyle polis memuru Tekin Koçak hakkında yapılan suç duyurusunun “kovuşturmaya yer olmadığı” kararıyla sonuçlandığı öğrenildi.

Abdulselam Aslan (32), Cemal Aslan (53), Halil Aslan (48), Nejdet Beysüm (29): 9 Haziran 2017 tarihinde Van’ın Gevaş ilçesinde gözaltına alınan dört köylüye işkence yapılması nedeniyle polis memuru O.Ş. hakkında açılan dava 24 Nisan günü sonuçlandı. Van Asliye Ceza Mahkemesi, “delil yetersizliği” gerekçesiyle beraat kararı verdi. Köylüler, yedi polisi teşhis etmiş, ancak altı polis hakkında “kovuşturmaya yer olmadığı” kararı verilmiş, O.Ş. hakkında ise “basit yaralama” gerekçesiyle dava açılmıştı.

Cezaevinde Ölüm: 6

Yonca Akıcı: İzmir Şakran Kadın Kapalı Cezaevi, 1 Nisan... Abdullah Öcalan’ın uzun süredir kimseyle görüştürülmemesini protesto için intihar etti.

Siraç Yüksek: Osmaniye 2 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi, 2 Nisan... Abdullah Öcalan’ın uzun süredir kimseyle görüştürülmemesini protesto için intihar etti.

Mahsum Pamay: Elazığ T Tipi Cezaevi, 5 Nisan... Abdullah Öcalan’ın uzun süredir kimseyle görüştürülmemesini protesto için intihar etti.

Daha önce Zülküf Gezen (17 Mart, Tekirdağ 2 Nolu F Tipi), Ayten Becet (23 Mart, Gebze Kadın), Zehra Sağlam (24 Mart, Oltu T Tipi), Medya Çınar (25 Mart, Mardin E Tipi) intihar etmişti.

Yusuf Paçacı: Batman Cezaevi, 16 Nisan... Kalp krizi...

Mustafa Özcengiz: Çorum Cezaevi, 26 Nisan... Tek başına tutulduğu hücrede kalp krizi...

Zaki Y. M. Hasan: Silivri Cezaevi, 28 Nisan... Resmi açıklamada, “casusluk” iddiasıyla tutuklanan Birleşik Arap Emirlikleri vatandaşı Hasan’ın, tek kişilik koğuşta intihar ettiği iddia edildi.

 

Cezaevlerinde İşkence ve Kötü Muamele Olayları:

Nisan ayında, cezaevlerinde ya da götürüldükleri hastane ve adliyelerde fiziksel şiddete maruz kalan çok sayıda tutuklu ve hükümlüye ilişkin haberler basında ve insan hakları örgütlerinin çalışmalarında yer aldı. Bu çerçevede, en az 186 kişinin fiziksel/psikolojik şiddete maruz kaldığı, sağlık hakkının engellendiği belirlendi.

Ancak, cezaevleri ile haberleşme olanaklarının zorluğu, mahkûmların yaşadıklarını aktarmalarının engellendiği dikkate alınınca, şiddet görenlerin sayısının bunun çok üzerinde olduğu anlaşılacaktır. Ayrıca, cezaevlerinde ayakta sayım uygulaması, sevk ve nakillerde çift kelepçe zorlaması gibi uygulamaların da fiziksel şiddet başlığı altında ele alınması gerekmektedir. Bunların dışında cezaevlerinde, yasaklama kararı olmamasına karşın kitap, gazete ve dergilerin verilmemesi, görüş, havalandırma ve sosyal etkinliklerin keyfi bir biçimde kısıtlanması, hastane sevklerinin gerçekleştirilmemesi gibi birçok sorun yoğun bir biçimde yaşanmaktadır. Bu nedenlerle cezaevlerinde fiziksel ve/veya psikolojik şiddete maruz kalan, hakları keyfi bir biçimde ellerinden alınan tutuklu ve hükümlülerin gerçek sayısını vermenin olanağı bulunmuyor.

Açlık Grevleri: Abdullah Öcalan’ın uzun süredir kimseyle görüştürülmemesini protesto amacıyla başlayan açlık grevini 92 cezaevinde en az üç bin mahkûm sürdürüyor. Açlık grevindeki 15 kişi, 30 Nisan itibarıyla ölüm orucuna başladı.

 

DÜŞÜNCE VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ

 

Gözaltına Alınan, Tutuklanan Gazeteciler, Yazarlar: Nisan ayında en az 5 gazeteci ve basın çalışanı gözaltına alındı, 6 gazeteci tutuklandı (Cumhuriyet gazetesi davasında mahkûmiyet kararı onanan Güray Öz, Önder Çelik, Musa Kart, Hakan Kara, Mustafa Kemal Güngör ve Emre İper). Ancak toplantı ve gösteriler sırasında yaşanan kısa süreli gözaltılar ya da kamuoyuna yansımayan olaylar olduğu da unutulmamalıdır.

Bağımsız Gazetecilik Platformu’nun verilerine göre, 26 Nisan ayı itibariyle en az 146 gazeteci ve medya çalışanı tutuklu veya hükümlü olarak cezaevinde bulunuyor. Tutuklu Gazetecilerle Dayanışma Platformu verilerine göre ise cezaevinde bulunan gazeteci sayısı 208…

Davalar: Nisan ayında en az 11 gazeteci ve basın çalışanı, gazetecilik faaliyetleri nedeniyle hapis ve/veya para cezasına mahkûm edildi, 9 gazeteci beraat etti.

Toplatma, Erişim Engelleme Kararları:

Nuçe Ciwan haber ajansının web sitesi www.nuceciwan13.com...

Düşünce Suçuna İlişkin Gelişmeler:

Nisan ayında konuşmaları ya da yazıları nedeniyle en az 3 kişi (Milletvekili Ahmet Şık) hapis/para cezasına mahkûm edildi, 2 kişi (Müjdat Gezen) beraat etti, 1 yazar gözaltına alındı, en az 1 kişi tutuklandı, 2 kişi hakkında soruşturma açıldı.

Yargılanan, Gözaltına Alınan, Tutuklanan Akademisyenler:

“Bu Suça Ortak Olmayacağız” bildirisini imzalayan en az 20 akademisyen hakkındaki davalar Nisan ayında hapis cezası ile sonuçlandı.

Sosyal Medya Paylaşımları Nedeniyle Gözaltına Alınanlar, Tutuklananlar:

Basına yansıyan haberlere göre, Nisan ayında sosyal medya paylaşımları nedeniyle yargılanan en az 4 kişi mahkûm edildi, 11 kişi beraat etti, 3 kişi (Emniyet Genel Müdürlüğü eski İstihbarat Daire Başkanı Sabri Uzun) tutuklandı, en az 21 kişi de gözaltına alındı.

İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan aylık açıklamada ise Nisan ayında 2.860 “sosyal medya hesabı ile ilgili çalışma yapıldığı”, 1.743 kişi hakkında da yasal işlem yapıldığı belirtildi. Ancak, hangi gerekçelerle ne işlem yapıldığı belirtilmedi.

 

ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ

 

Yargılanan Parti ve Belediye Yöneticileri: Mart ayında HDP, BDP yöneticileri ile belediye eş başkanları hakkında açılan davalarda, en az 2 kişi (Mersin Akdeniz eski Belediye Eş Başkanı Mehmet Fazıl Türk, Tunceli Belediye Eş başkanı Nurhayat Altun) hapis cezasına mahkûm edildi, 3 belediye eş başkanı tahliye edildi.

Nisan ayında en az 1 parti binası polis tarafından basıldı, 1 kişi gözaltına alındı.

31 Mart Yerel Seçimleri: YSK, 10 Nisan günü KHK ile ihraç edilen kişilerin belediye başkanı ya da belediye ve il genel meclisi üyeliğine seçilmesi durumunda mazbata verilmemesine, bunu yerine mazbatanın seçimlerde ikinci sırada yer alan isimlere verilmesine karar verdi.

Bu nedenle 8 kişinin de mazbatası “KHK ile kamu hizmetinden yasaklandıkları” gerekçesiyle verilmedi ya da daha sonra iptal edildi.

İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı, Kartal ve Kadıköy ilçelerinde sandık kurulu üyeleri hakkında Seçim Kanunu’nun 164. maddesi kapsamındaki “görevi kötüye kullanma” ve “seçim neticesini bozmak” iddialarıyla soruşturma başlatıldığı öğrenildi.

 

TOPLANTI VE GÖSTERİ ÖZGÜRLÜĞÜ

Nisan ayında, basın açıklaması, bildiri dağıtma, toplantı ve gösteri gibi en az 115 etkinliğe polisler tarafından müdahale edildi. Müdahalelerde basına yansıyan bilgilere göre en az 306 kişi gözaltına alındı, en az 2 kişi tutuklandı. Ay içinde, en az 23 etkinlik, basın açıklaması, toplantı, gösteri, festival tiyatro ya da film gösterimi valilikler, kaymakamlıklar tarafından engellendi, yasaklandı.

Nisan ayında 8 ilde (Van, Düzce, Muş, Iğdır, Hakkâri, Kars, Kocaeli, Bitlis) değişik sürelerle tüm eylem ve etkinlikler yasaklandı. Yasaklama kararlarının, 1 Mayıs kutlamalarını, açlık grevlerine ilişkin eylemleri, 31 Mart seçim sonuçlarını kutlama ya da YSK kararlarını protesto eylemlerini engellemeyi hedef aldığı görüldü.

ODTÜ Rektörlüğü’nden 12 Nisan günü yapılan açıklamada, ODTÜ Uluslararası Gençlik Topluluğu tarafından her yıl düzenlenen ve 4 gün süren Uluslararası Bahar Şenliği’ni iptal edildiği duyuruldu. Açıklamada, “Üniversitemizin mevcut teknik ve idari olanakları ile gerçekleştirilmesi mümkün olmadığından, 33’üncü Bahar Şenliği’nin yapılamayacağını bilgilerinize sunarız” denildi. Ancak, yoğun tepkiler nedeniyle karar geri çekildi.

Cumartesi Anneleri: Kayıp yakınları tarafından 27 Mayıs 1995 tarihinde başlatılan oturma eylemi Nisan ayında da (6, 13, 20, 27 Nisan) zor kullanılarak engellendi.

İHD İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu tarafından hasta mahkûmların serbest bırakılması talebiyle düzenli olarak gerçekleştirilen “F Oturumu” eylemi de Nisan ayı boyunca aynı biçimde engellendi.

Tekel İşçileri: Tekel işçilerinin 2010 yılı Şubat, Mart ve Nisan ayları boyunca Ankara’da yaptıkları eylem nedeniyle Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan iddianame, yaklaşık 9 yıl sonra Nisan ayında Ankara 7. Asliye Ceza Mahkemesi’ne gönderildi. Dava, 27 Haziran günü başlayacak.