Oya Ersoy: "Kadınlar emeklilik hakkına ulaşamıyor, sosyal hakları tırpanlanıyor"

İstanbul Milletvekili Oya Ersoy; Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi Platformu’nun (KEİG), sosyal güvenlik sistemini kadınlar açısından incelediği bilgi notunda 1999 yılından itibaren yapılan yasal değişiklikler ile kadınların sosyal güvenlik sisteminde yaşadığı hak kayıplarına ilişkin Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık’a soru önergesi verdi. 

Ersoy; KEİG’in, 1999 ve 2008 yılları arasında yapılan değişiklikler ile emeklilik yaşı ve prim ödeme süresinin yükseltildiğini ve bunun da kadınların hali hazırda evlenme, çocuk bakımı gibi süreçlerle kesintiye uğrayan emekliliğini zorlaştırdığını dile getirdiğini belirtti. Bilgi notunda, kadınların emekli olsalar dahi, emeklilik aylığı çalışılan süredeki emekli maaşına bağlı olduğu için 2008 yılı sonrasında asgari ücret ile çalışanların emekli olduklarında asgari ücretin altında maaş alacakları belirtilmiştir. 

Ersoy; bilgi notunda belirtilen kadınların prim sürelerindeki boşlukları doldurmak için yaptıkları doğum borçlanmasının kanunda oldukça ayrıntılı kriterlere ve şartlara bağlandığı ve kadınların çoğunun bu ödemeyi yapmakta zorlandığının ifade edildiğini aktardı.

İsteğe bağlı emeklilik sisteminin şartları kadınların bu sisteme olan talebini düşürüyor

KEİG’in bilgi notunda kadınların isteğe bağlı prim ödemesi yaparak emekli olmasına dair koşulların da ağır olduğu ve bu nedenle isteğe bağlı emeklilik sistemine olan talebin giderek düştüğü söylenmiştir. Sistem içerisinde isteğe bağlı sigortalılığa mecbur bırakılan tarım işçileri, ev işçileri, ev eksenli çalışanlar ve evde bakım işlerini ücretsiz yapanların kazandıklarının çok üzerinde prim ödemek zorunda kaldıkları ve bu sebeple bu haktan yararlanmadıklarının altı çizilmiştir. 

Ev işçisi kadınlar kazandıkları ücretler ile prim ödemeleri yapamıyor.

2014 yılında ev işçilerinin sigortalı çalıştırılmasına ilişkin yapılan yasal değişiklikte belirtilen 10 günden az - 10 günden çok çalışma ayrımının getirildiği belirtilmiş ve ev işçilerinin sigortalı olmasına ilişkin koşullarının zor olduğu ifade edilmiştir. 2011 yılında evde üretim yapan kadınların 18 gün prim yatırıp 30 günlük sigortalı sayılmaları sağlansa da, evde üretim yapan kadınlar kazandıkları ücretler ile gereken primlerin ödemesini yapamamaktadır.

Ev içi işler ve bakım emeği kadınlar tarafından ücretsiz olarak yapılıyor

Ersoy; kadınların ev içinde ücretsiz olarak yaptıkları işlerin ağırlığına rağmen işçi olarak sayılmadığını; eş, baba ya da çocuğu ile bağımlılık ilişkisi kurularak çoğunlukla başka bir erkeğe bağımlı olacak şekilde hak sahibi sayıldığını ifade etmiştir. 

KEİG bilgi notunda 2006 yılına kadar eşlerini kaybetmiş kadınların dul ve yetim maaşı alabiliyorken şimdi yalnızca birini alabildiklerini ve daha önce ödenen %75’lik oranın %50’ye düşürülerek, kadınların geçimlerinin daha da zorlaştırıldığını belirtmiştir. 

Ayrıca hasta ya da engelli yakınına evde bakan kadınların Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sigortasız çalıştırıldığı ifade edilmiştir.

Kadınlar emeklilik hakkına ulaşamıyor, sosyal hakları tırpanlanıyor

Ersoy; sosyal güvenlik sistemi içerisinde kadınlar emeklilik hakkına ulaşmakta ciddi sorunlar yaşadığını ve haklarının devlet tarafından korunmak yerine her defasında tırpalandığını dile getirmiştir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden dolayı güvenceli işlere ve eşit ücrete sahip olamayan kadınların emeklilik sisteminde yer almasının da yüksek prim ödemeleri nedeniyle mümkün olmadığını ifade eden Ersoy; özellikle ev içi emeğin yalnızca kadınlara yükleniyor olmasının, kadınların ev işçisi olarak görülmüyor olmasının kadınların gelecekte güvencesiz hayatlar sürmesine sebep olduğunu belirtti.

Ersoy; Derya Yanık’a şu soruları yöneltti:

Kadınların emeklilik hakkını güvence altına alacak politiklar geliştirmeyi düşünüyor musunuz?

Ev işçilerinin sigortalı olmasını sağlamak için şartların daha da kolaylaştırılmasına ve işverenin zorunlu denetimine ilişkin planınız bulunmakta mıdır?

Evde üretim yapan, ev içi bakım emeğini üstelenen, mevsimlik tarım işçileri ve ev işlerini ücretsiz olarak yapan kadınlar isteğe bağlı emeklilik sistemindeki prim ödemelerini kazandıkları ücret ile eşdeğer olmaması sebebiyle çoğunlukla yapamamaktadır. İsteğe bağlı emeklilik sisteminde yaptıkları prim ödemelerine devlet desteği sunmayı düşünüyor musunuz?

2002-2021 yılları arasında isteğe bağlı emeklilik sisteminden yararlanan kadın sayısı kaçtır? Bu yıllar arasından isteğe bağlı emeklilik sistemine talepte düşüş yaşanmış mıdır?

Ev işlerini ücretsiz olarak yapan ve eş ya da babanın bakmakla yükümlü olduğu kadınların sosyal sigortalarını özgür ve bağımsız bir hayat sürebilmeleri için devlet olarak karşılamayı düşünüyor musunuz?

Kadınların dul ve yetim maaşını birlikte alabilmelerini ve oranın yeniden yükseltilmesini sağlamak için herhangi bir planınız bulunmakta mıdır?

Evde hasta veya engelli bir yakınına bakan kadınların bu süreçte sigortalı olmasını sağlamak için bir planınız bulunmakta mıdır?