HDP'li Tuma Çelik AİHM Önündeki Engelleri TBMM'ye Taşıdı!

‘Ulusal makamların eylem ve işlemlerinin ikincil de olsa uluslararası bir mahkeme denetimine tabi tutulmasının hayata geçirilebilmesi, ortak bir demokrasi anlayışının yaratılması, uygulanması ve geliştirilmesi için elzemdir’ diyen Çelik. Anayasanın 90. Maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) 46. Maddesine göre, mahkeme kararları bağlayıcı olduğunu belirtti.

Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir

Anayasanın 90. Maddesine göre; Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Ekonomik, ticarî veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet Maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur. Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan uygulama andlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticarî, teknik veya idarî andlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması zorunluğu yoktur; ancak, bu fıkraya göre yapılan ekonomik, ticarî veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz. Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.

‘‘Akit devletler taraf oldukları davalarda mahkemenin nihai kararına uymayı taahhüt’’ etmiştir.  

Anayasanın 90. Maddesine bağlı kalarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) 46. Maddesine göre, mahkeme kararları bağlayıcıdır. ‘’Akit devletler taraf oldukları davalarda mahkemenin nihai kararına uymayı taahhüt’’ etmiştir.

Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin 11 milyon 600 bin euro ile en fazla tazminat ödeyen ülke

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin Strasbourg'da yayınladığı 2017 yılına ilişkin rapora göre Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) kararlarını uygulamayan ülkeler arasında başı çekiyor. Rapora göre Türkiye mahkemenin hakkında verdiği bin 500'den fazla kararı henüz uygulamaya geçirmemiş durumda. Rapora göre Türkiye aynı zamanda geçen yıl 11 milyon 600 bin euro ile en fazla tazminat ödeyen üçüncü ülke oldu.

Uygulanmayan kararların ülke ekonomiye verdiği zarar açık ve net görünürken, insan hakları konusunda içinde bulunduğumuz durumu da gözler önüne sermektedir. Çoğulcu ve bağımsız siyasi tartışmaların yürütülemediğinin önemli bir örneğidir uygulanmayan AİHM kararlarıdır.

Önceki dönem HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın davasında AİHM, Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 18. Maddesi'ni ihlal ettiğine karar verdi.

Önceki dönem HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın davası ise AİHM kararlarında uygulanmayan örnek davalardan biridir. AİHM kararında, Demirtaş'ın "makul bir şüpheyle" gözaltına alındığını ve tutuklandığını kabul ediyor. Ancak ulusal mahkemelerin Demirtaş'ın tutukluluğunu 'yeterli' gerekçeleri olmadan uzun tuttuğuna hükmediyor. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 5. Maddesi'nde, kişilerin gerekli haller dışında ve yasanın öngördüğü usule uygun olmadan özgürlüğünden yoksun bırakılamayacağı kaydediliyor. AİHM kararında, dava öncesi tutukluluk süresinin uzun olmasının Demirtaş'ın Türkiye'de Meclis'teki siyasi faaliyetlerde yer alamamasına neden olduğunu, bunun da ifade özgürlüğü ile seçme ve seçilme özgürlüğüne haklı olmayan müdahale anlamı taşıdığını belirtiyor. AİHM, Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 18. Maddesi'ni ihlal ettiğine karar verdi.

AİHM gibi uluslararası kuruluşların kararlarının uygulanması önündeki engellerin kaldırılması ve Demirtaş davasının örnek dava olarak Meclis araştırılması açılması elzemdir.