Wayfair'de 'insan kaçakçılığı' mı yapılıyor?

Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde, Wayfair isimli mobilya firmasının çok yüksek fiyatlara sattığı eşyalar üzerinden aslında çocuk ticareti yaptığı iddia edildi. Teyit.org, iddianın asılsız olduğunu açıkladı.

Teyit.org internet sitesinde yer alan metin şöyle:

Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde, Wayfair isimli mobilya firmasının çok yüksek fiyatlara sattığı eşyalar üzerinden aslında çocuk ticareti yaptığı iddia edildi.

12 Temmuz 2020’de Twitter’da paylaşılan gönderi, yaklaşık 35 bin kez retweet edildi. Aynı iddia, birçok haber sitesinde de konu edildi.

Ancak iddia doğru değil. İddia bir varsayım üzerine kurulu ve Wayfair’in yüksek fiyatlı ürünler üzerinden çocuk ticareti yaptığına dair herhangi bir somut kanıt yok. Ürünlerdeki yüksek fiyatlandırmaların sorumlusu Wayfair değil, tedarikçi firmalar.

Wayfair aracı bir şirket

Wayfair, dünyanın birçok noktasında faaliyet gösteren çevrimiçi bir mobilya firması. Yaklaşık 11 bin tedarikçinin ürünlerini satan bir çeşit perakende aracısı olarak çalışıyor, yani aslında kendi ürettiği ürünleri satmıyor. Ürün fiyatlandırması bir algoritma tarafından belirleniyor, bu yüzden de aynı ürünü farklı satıcılardan farklı fiyatlarda görmek mümkün. Wayfair internet sitesinde çok yüksek fiyatlara bazı ürünlerin satıldığı da doğru. Ancak ürünlerdeki yüksek fiyatlandırmaların sorumlusu Wayfair değil, tedarikçi firmalar. Bunun çocuk ticareti ile somut bir bağlantısı yok. 

Wayfair, 2002 yılında kurulan ve yaklaşık 15 bin çalışanı olan bir şirket. Bu kadar büyük bir çocuk ticareti operasyonunun, çevrimiçi bir şekilde herkesin gözünün önünde yürütülmesi ve de kod ismi olarak kaçırılan çocukların isimlerinin alenen kullanılması akla yatkın değil. Bu kadar büyük yasadışı bir operasyonun, sosyal medya kullanıcılarının rahatlıkla çözebileceği açıklıkta yürütülmesi pek mümkün gözükmüyor.

İddia bir varsayım üzerine kurulu

Wayfair’in çok yüksek fiyatlara sattığı eşyalar üzerinden çocuk ticareti yaptığına yönelik iddiayı ilk olarak 9 Temmuz 2020’de Reddit’te bir kullanıcı ortaya attı. İddiaya dayanak olarak aşırı yüksek dolap fiyatları gösterilmişti. Kullanıcıya göre, bu kadar yüksek bir fiyatla, dolabın yanında “insan” da satılıyor olmalıydı. Ancak bu paylaşımda herhangi bir somut kanıt yok, sadece yüksek fiyattan şikayet edilirken bir varsayım üretilmiş. 

Reddit kullanıcısı daha sonra aslında Wayfair’i tam olarak suçlamadığını, sadece şüphelendiğini ve mümkün olup olmadığını sorguladığını açıkladı: 

“Merhaba, sadece Wayfair’deki bazı dolaplar için yüksek fiyatlandırmayı fark ettikten sonra soru sordum. Onları tam olarak suçlamadım, mümkün olup olmadığını sordum. Benim teorim, çocukları dolaplara göndermeleri değil, bu bağlantılar ile büyük miktarlarda parayı bir cephe olarak kullanmalarıydı. Ali Express’in de benzer şekilde, sahte lüks eşyaların Facebook’ta bir satıcıyla iletişim kurduğunu duydum. 1 dolarlık bir iPhone şarj cihazı için gizli bir bağlantı gönderdiler, sonra da miktarı 121 dolarla değiştirdiler. Normal olarak kontrol ediyorlar. Birkaç hafta sonra Çin’den sahte bir çanta yolladılar. Bu yüzden aynı mantığı kullandıklarını düşündüm.”

Reddit’teki paylaşımın yaygınlaşmasından sonra, iddiaların doğru olduğuna inanan sosyal medya kullanıcıları, “kanıt” olarak nitelendirdikleri birçok paylaşım yaptı. Bunlardan biri, satılan ürün isimlerinin gerçek insan ismi olmasıydı. İddiaya göre ürünlerin ismi, kaçırılan çocukların isimleriydi.

Ancak eğer ortada gerçek bir insan kaçakçılığı varsa, kaçırılan çocukların isimlerinin çevrimiçi bir ortamda alenen yazılması da pek olası değil. Twitter’da kaçırılan çocuklardan biri olduğu iddiasıyla paylaşılan Samiyah Mumin, Facebook hesabı üzerinden paylaştığı gönderide ve canlı yayında hiçbir zaman kaçırılmadığını ya da seks işçisi olarak alıkonmadığını açıkladı.

İddialarda kaçırıldığı iddiasıyla ismi geçen Mary Durrett, 2017’de Texas’ta kaybolduktan hemen sonra sağ salim bulunmuş. 

Benzer şekilde, iddialarda ismi geçen Samarah Duplassis’in annesi ve babası da Samarah’ın kaçırıldıktan sonra bulunduğuyla ilgili açıklama yapmıştı. Yani Samarah şu anda güvende ve açıklamada Wayfair’e yönelik bir suçlama bulunmuyor.

Teyit, konuyla ilgili bilgi almak için Wayfair’e e-posta atarak ulaşmaya çalıştı fakat henüz bir yanıt alamadı. Fakat Wayfair, Fox Business ve Newsweek’e yaptığı açıklamada iddiaların gerçek olmadığını ifade etti. Açıklamada ürünlerin yüksek fiyatta olmasının sebebinin tedarikçilerce etraflıca açıklanacağı belirtildi: 

“Tabii ki bu iddialar gerçek değil. Söz konusu ürünler, doğru fiyatlandırılan endüstriyel sınıf dolaplar. Tedarikçi tarafından sağlanan fotoğrafların ve açıklamaların yüksek fiyatlandırma sebebini yeterince açıklamadığını fark ettiğimiz için ürünleri geçici olarak siteden kaldırdık. Ürünleri yeniden adlandıracağız ve fiyatı netleştirmek için ürünü doğru bir şekilde tasvir eden daha ayrıntılı bir açıklama ve fotoğraflara yer vereceğiz.”

İddiaların devamında sunulan kanıtlardan bir diğeri ise, ürün kodu ile Yandex’te arama yapıldığında “çocuk kataloğunun” çıkıyor olmasıydı. Ancak bu durum da Wayfair’in çocuk ticareti yaptığını kanıtlamıyor. Çünkü rastgele bir sayı dizesiyle arama motorunda arama yapıldığında, benzer insan fotoğraflarının çıktığı sonuçlara kolaylıkla ulaşılıyor.

İşe bir de kullanıcı tarafından bakalım. Satılan bu ürünler, internet erişimi olan herkes tarafından kullanılabilir durumda. Yani gerçekten Wayfair üzerinden sadece ev eşyası almak isteyen birinin, yanlışlıkla çocuk kaçakçılığına karışması mümkün olabilir. Wayfair gibi büyük bir işletmenin, resmi internet sitesinde insanların çevrimiçi olarak çocuk satın almalarına izin vermek için kullanması pek olası değil. Bu kadar ciddi bir çocuk kaçakçılığı operasyonunda neden izlenmesi bu kadar kolay bir yöntem kullanılsın?

Ayrıca, Wayfair’e insan kaçakçılığı sebebiyle bir soruşturma açılıp açılmadığı ile ilgili arama yaptığımızda, herhangi bir sonuca ulaşamıyoruz. 13 Temmuz 2020 itibariyle, böyle bir soruşturma açılmadığını söylemek mümkün.

Doğrulama platformu Snopes da iddianın doğru olmadığını ortaya koyan bir analiz yayınladı. Analizde, her yıl kaçırılan 800 bin çocuk ile satılan ürün isimleri arasında benzerliğin bulunmasının normal olduğu belirtiliyor.

FBI’ın kayıtlarına göre, Amerika’da 2019 yılında 421 bin 394 çocuk için kayıp girişi yapıldı. Her yıl ise yaklaşık 460 bin çocuk kaçırma vakası görülüyor.

Sonuç olarak iddia doğru değil. İddia bir varsayım üzerine kurulu ve Wayfair’in yüksek fiyatlı ürünler üzerinden çocuk ticareti yaptığına dair herhangi bir somut kanıt yok. Ürünlerdeki yüksek fiyatlandırmaların sorumlusu Wayfair değil, tedarikçi firmalar. İddia, hatalı bilginin türlerinden biri olan uydurmaya örnek.